از دیدگاه پیتر سنگه، سومین فرمان مهم در سازمانهای یادگیرنده، “ساختن ایده و چشم انداز (دورنما) مشترک Building Shared Vision” میباشد.

موسسین و مدیران سازمانها برای اینکه به اهدافی که دارند دست پیدا کنند و آینده شرکت خود را تصویر سازی کنند، میبایست چشم انداز (دورنما) سازمان را تعریف کنند. سازمان به عنوان یک موجود زنده، آرزوهایی دارد که در آینده میخواهد به آن برسد، همان میل باطنی اعضاء سازمان که در قلب و مغز شان وجود دارد. میتوان چشم انداز یک سازمان را اینگونه تعریف کرد:

تصویری روشن  از آینده آرمانی شرکت است که سبب میشود تمام مهارتها، استعدادها و منابع لازم در سازمان به درستی بکار گرفته شود. چشم‌انداز سازمان، زیر‌بنایی‌ترین بیانیه ارزش‌ها، آرمان‌ها و اهداف سازمان است. چشم‌اندازها میل باطنی اعضاء سازمانها هستند، همانهایی که در مغز و قلب موسسین جا گرفته است. چراغ راه به سوی آینده نیز نامیده میشود، راهی که باید قابل دسترسی باشد.

چشم‌انداز یک سازمان به تمام افرادی که میخواهند از چیستی و چرایی تاسیس یک سازمان آگاه باشند، پاسخ روشن میدهد.  و توضیح دهنده هر چیز، اعم از فرهنگ کسب و کار، تکنولوژی و یا هر نوع فعالیت سازمان در آینده میباشد.

بعضی از دلایلی که یک سازمان نیازمند یک چشم انداز واضح میباشد عبارتند از:

• نوعی انسجام بین اعضاء پدید میاورد.
• موجب یادگیری آسان در سازمان می‌شود و رهبری در سازمان را تسهیل میکند.
• به حرکت کارکنان معنا می بخشد.
• از خودمحوری در سازمان جلوگیری می کند.

 معیار های تدوین چشم‌انداز

رهبران، برای تدوین چشم‌اندازی الهام بخش میبایست معیارهایی زیر را درنظر بگیرند:

• متناسب با فرهنگ، رسالت و ارزشهای سازمان باشد.
• به راحترین بیان نوشته شود.
• اطلاعات لازم و کافی از درخواست سازمان برای افراد ذینفع موجود باشد.
• به راحتی قابل درک باشد و ابهام زدایی در آن انجام شود (واضح باشد).
• مزیت رقابتی سازمان در آن مشخص شده باشد. به این معنی که مواردی که وجه تمایز با سایر سازمانهاست، در آن مشهود باشد.
• به اندازه کافی بلند پروازانه و با ارزش باشد، بطوریکه دیگران را ترغیب کند تا همکاری با سازمان را بپذیرند و به سازمان پیشنهاد بدهند.
• دارای قابلیت انعطاف و خلاقیت در عمل باشد.
• به عنوان نقطه تفاهم ذینفعان، مهم باشد.

 ساختن چشم انداز مشترک:

برای آینده ­ی هر شرکت، چشم انداز مشترک گروهی بسیار مفیدتر از چند دیدگاه متفاوت است. موضوع دورنمای شخصی در سازمانها، سبب ترویج کارمندان خودمحور میشود. به اینصورت که بسیاری از ما دیدگاهها و الگوهای بسیاری داریم که در سازمان یادگیرنده امکان اشتراک گذاری آنها وجود دارد. برای جلوگیری از هرج و مرج نیز می توانیم چشم انداز مشترک ایجاد کنیم تا همه­ ی افراد بتوانند با توجه به آن چشم انداز، به دیدگاه مشترک برسند. به گفته پیترسنگه، چشم انداز مشترک برای ایجاد یک سازمان یادگیرنده موفق، ضروری است.

چشم انداز مشترک از دیدگاه پیتر سنگه چیست؟

به گفته پیتر سنگه، یک چشم انداز مشترک زمانی شکل می گیرد که افراد اهداف شخصی خود را به سمت یک هدف مشخص هدایت کنند. به عبارت دیگر، افراد یک سازمان گرد هم می‌آیند و می‌گویند: “این آینده‌ای است که ما می‌خواهیم” و سپس هر یک از اعضای آن سازمان تمام تلاش خود را برای تحقق آن چشم‌انداز انجام می‌دهد.

پیترسنگه بر این باور است که وقتی به دنبال انجام کارهایی هستید که برایتان مهم است، یادگیری بهتری خواهید داشت.

مولفه های یک چشم انداز مشترک چیست؟

چشم انداز مشترک یک سازمان از پنج جزء کلیدی تشکیل شده است:

• The Core Values ارزش های اصلی
• Purposeفلسفه وجودی تاسیس سازمان
• Missionرسالت
• Strategy استراتژی سازمان
• Goals اهداف سازمان

چشم انداز مشترک، پایه مهمی برای یادگیری فعال است زیرا جهت و تمرکز را برای یادگیری فراهم می کند. این به نوبه خود انرژی، تعهد و هدف را در بین اعضای سازمان تقویت می کند. یک چشم انداز مشترک به کارکنان کمک می کند تا جهت سازمان را در مورد اینکه چه کاری باید انجام شود و چه چیزی باید یاد بگیرد، براحتی تشخیص دهند.

پیتر سنگه برای ایجاد چشم انداز مشترک راهکارهای زیر را پیشنهاد میدهد:

• میبایست خودپسندی در سازمان از بین ببرید.
• افراد را به اشتراک گذاری دیدگاههایشان ترغیب کنید.
• با گذشت زمان و به حالت طبیعی، میبایست دیدگاه مشترک رشد کند. به عبارتی دیگر اختلاف نظرها برطرف شود. این روند طبیعی در رسیدن به دیدگاه مشترک کمک میکند و باعث رشد عزت نفس در افراد میشود. اگر کارکنان احساس بی اختیار بودن کنند، نارضایتی ها افزایش پیدا میکند.
• با طرح سوالات مناسب و کلیدی، دیدگاهها را کنترل کنید. سوالاتی از قبیل: کل کارکنان برای ایجاد چه چیزی تلاش میکنند؟ ایدئولوژی موجود درسازمان چیست؟ ایا دیدگاههای کارکنان با آرمانهای سازمان مطابقت دارد؟
• مطمئن شوید دیدگاهها مطابق با واقعیت باشند.

تجربه ثابت کرده است سازمانهای یادگیرنده از سازمانهای غیر یادگیرنده در ایجاد دیدگاههای مشترک موفق تر هستند.

خانم مورگان، مدیرعامل شرکت ژاپنی میکیکی مورگان Michiki Morgan Worldwide که در زمینه آموزشهای مدیریت بین المللی فعالیت دارد، یک فرآیند 11 مرحله ای برای همسو کردن همکاران خود با چشم انداز سازمان را این چنین بیان میکند:

• تصمیم بگیرید که چه کسی در چشم اندازسازمان تاثیرگذار است. در بسیاری از موارد، ممکن است فقط کارمندان باشند. در بعضی از موارد، اعضای تیم پروژه و سایر ذینفعان کلیدی سازمان است که ممکن است ایده های ارزشمندی را اضافه کنند و در اجرای چشم انداز مشارکت کنند.
• زمانی را به برنامه ریزی جهت انجام کارهای مشترک اختصاص دهید. حداقل یک نیم روز یا یک روز کامل را برای پروژه های بزرگتر و پیچیده تر برنامه ریزی کنید. مکان‌های خارج از محیط کار اغلب بهترین انتخاب است زیرا با اینکار تمرکز روی موضوع های مورد بحث بیشتر خواهد بود و با اینکار افراد را از محیط تکراری و روزمره خود دور کرده تا خلاقیت را در آنها بیشتر تحریک شود.
• یک تسهیل کننده بی طرف(neutral facilitator)  برای جلسه تعیین کنید. با اینکار مسئولیت جلسه به عهده ی اوست . با این کار تمرکز افراد از شما دور میشود و براحتی میتوانید به عنوان یک عضو عادی در جلسه حضور داشته باشید.
• زمان و مکان جلسات را از قبل برنامه ریزی کنید و نسبت به موضوع جلسه، آمادگی کامل داشته باشید. همچنین، اسناد مورد بحث مانند تحقیق در بازار، تجزیه و تحلیل رقبا، نتایج نظرسنجی و غیره را برای بررسی، زودتر برای اعضاء جلسه ارسال کنید. انتظارتان را جهت آمادگی برای مشارکت و پیگیری های لازم، به اعضاء گروه منتقل کنید تا مطمئن شوید که افراد، مسئولیتهای قبلی خود را انجام داده اند.
• مسیر جلسه را در ابتدا مشخص کنید. در ابتدای جلسه، نتایج موردانتظار، دستور کار، فرآیند و قوانین اساسی را بررسی کنید. این روند ، چگونگی جریان بقیه روز را فراهم می کند.
• یک روند مشخص برای برگزاری جلسه درنظر بگیرید. از مشارکت کامل افراد در مورد موضوعات، خلاقیت و کارایی اعضاء اطمینان حاصل کنید. یک تسهیل کننده آموزش دیده (trained facilitator) می تواند در این زمینه به شما کمک کند یا می توانید خودتان مسیر جلسه را طراحی کنید.
• بیانیه چشم انداز را بعداً بنویسید. زمان باهم بودن در بین گروه را نباید برای نوشتن بیانیه چشم انداز و واژه سازی تلف کرد. رهبر می تواند این کار را به صورت آفلاین انجام دهد یا از چند داوطلب بخواهد که این کار را انجام دهند.
• با کسانی که مخالف هستند، خصوصی صحبت کنید. اگر کسی وجود دارد که با خروجی مخالف است، یا کسی است که از این که ایده مورد علاقه اش گنجانده نشده است ناراحت است، خصوصی صحبت کنید تا ببینید آیا آنها به چشم انداز متعهد هستند یا خیر. راه‌هایی را که برای ارتباط با علایق و نیازهای افراد مخالف با چشم انداز میتوان درنظر گرفت، بررسی کنید.
• پس از تدوین بیانیه چشم انداز، دوباره جلسه کوتاه تری برگزار کنید. در این جلسه درخواستهای دیگری را، جهت ایجاد تغییرات، بررسی کنید.
• پیش نویس را با همکاران کلیدی که در جلسه حضور نداشتند، بررسی کنید. در این زمان، چشم انداز خود را با مدیر، همتایان، مشتریان، تامین کنندگان و هر کسی که در کار تیم شما سهمی دارد، مرور کنید. از این زمانها برای بهبود چشم انداز و دریافت نظرات بهتر استفاده کرده و شروع به ایجاد یک ائتلاف حمایتی گسترده تر کنید.
• جهت گرفتن دیدگاههای جدید با دیگران ارتباط برقرار کنید. برای تحقق چشم انداز خود درصورت نیاز ، جلساتی را با برخی از خلاق ترین کارمندان خود درمیان بگذارید تا از دیدگاه آنها به گونه ای که الهام بخش است، شاید با استفاده از تصاویر، استعاره ها و داستان ها زنده کنید.

همچنین خانم جسی لین استونر، مدیر مرکز سیپوینت Seapoint Center در سانفرانسیسکو که در زمینه آموزش مدیریت در سطح بین المللی فعالیت میکند،  هفت(7) نکته ای که برای به اشتراک گذاشتن دیدگاه با تیم کاری لازم است را اینچنین بیان میکند:

” بسیاری از رهبران، فکر میکنند که ابتدا باید همه پاسخ‌ها را داشته باشد و سپس آن موضوع را با تیمشان به اشتراک بگذارند”

• قبل از اینکه ایده های خود را به اشتراک بگذارید، آنرا با تیم خود مطرح کنید. منتظر نمانید تا همه چیز را بفهمید و به خوبی درک کنید که چه چیزی مهم است . سعی نکنید ایده های خود را به آنها تحمیل کنید. در مورد آنچه دغدغه واقعی ذهنی شماست با آنها صحبت کنید. قبل از اینکه به جزئیات برنامه ریزی بپردازید موارد را با آنها مشورت کنید. منطق و تصویر بزرگ را ببینند. پس از آن متوجه خواهید شد که مسیر برای شما واضح تر شده و دیگران نیز شروع به فکر کردن در مورد ایده ها و آرزوهای خود خواهند کرد.
• مواظب رفتار خود باشید. به محض اینکه متوجه شدید که چه چیزی مهم است، مطمئن شوید که رفتار شما با آنچه که از آن حمایت می کنید، سازگار است. مراقب تمام اعمال بزرگ و کوچک خود، هر دقیقه، در هر روز باشید. مردم بیشتر به کاری که از شما می بینند که انجام می دهید توجه می کنند تا به آنچه می گویید. این تنها راهی است که مردم باور می کنند منظور شما از آنچه می گویید ، چیست. و با الگوبرداری از چشم انداز، نشان دهید که در زندگی واقعی چگونه به نظر می رسید.
• دیگران را تشویق کنید تا ایده ها و رویاهای خود را به اشتراک بگذارند. موضوع را در دستور کار جلسه قرار دهید یا زمان زیادی را به آن اختصاص دهید. در مورد آن با تیم خود به صورت غیر رسمی بحث کنید. آنها را تشویق کنید که فراتر از محدوده شغلی خود نگاه کنند و به تصویر بزرگ نگاه کنند.
• رو در رو به حرفهای افراد گوش کنید. مطمئن شوید که واقعاً متوجه می شوید که آنها چه می گویند. به نظر آنها هدف چیست؟ آنها معتقدند چه ارزش هایی باید رفتارها را هدایت کنند؟ تصور کنید اگر یک تیم یکدست و همراه داشته باشید، چه اتفاقی می‌افتاد؟ به نقاط مشترکشان اشاره کنید تا آنها بدانند ایده‌ها و امیدهایشان چگونه با یکدیگر طنین‌انداز می‌شود.
• اگر می خواهید دید مشترکی بوجود بیاید، دیگراعضاء باید احساس کنند که در شکل دادن به آن مشارکت داشته اند. هرگونه احساس مالکیت انحصاری و خودمحوری را کنار بگذارید. به احتمال زیاد آنها چشم اندازی خواهند داشت که چشم انداز مشترک را غنی تر و قوی تر می کند .
• چشم انداز خودتان را منتشر کنید اما آن را به دیگران تحمیل نکنید. با نظرات همه اعضای تیم خود، یک بیانیه چشم انداز ایجاد و منتشر کنید. این باید یک سند زنده باشد. دیدگاهها یک فرآیند ثابت نیست. شما فقط برای یک بار چشم انداز تعریف نمی کنید. با تکامل دیدگاهها و بینش ها ،ماهیتچشم انداز مشترک تغییر نخواهد کرد، اما ممکن است عناصر جدیدی پیدا کنید. ممکن است این عناصر جدید، عمق بیشتری بوجود آورند.چنانچه سالی یک یا دوبار چشم انداز مشترک را مرور کنید، ایده خوبی خواهد بود.
• یکدیگر را به خاطر رفتار منسجم در راستای چشم انداز مشترک مسئول بدانید. اگر رفتار دیگرانی را که با چشم انداز ناسازگار عمل می کنند نادیده بگیرید، اعتماد و همسویی افرادی را که مطابق با آن رفتار می کنند را تهدید خواهید کرد.

پاسخگو کردن افراد، به معنای اتهام زدن به آنها نیست. بلکه به معنای گفتگوهای صریح و علنی است زمانیکه احساس می کنید میبایست با هم از اشتباهات درس بگیرید زیرا به یکدیگر اهمیت می دهید. با جشن گرفتن “پیروزی ها” به یکدیگر کمک کنید تا در مسیر خود باقی بمانید – یکدیگر را در حال انجام درست کارها قرار دهید.

منابع:

کتاب پنجمین فرمان، پیتر سنگه

کتاب برنامه ریزی استراتژیک، سید جمال الدین طبیبی، محمد رضا ملکی

https://seapointcenter.com/team-vision/

https://www.ellevatenetwork.com/articles/7542-11-steps-to-creating-a-shared-vision-for-your-team